Điển hình của sự đa dạng hệ thực vật, như: Quần thể cây pơ mu, sa mu hơn 1.000 năm tuổi ở Khu BTTN Xuân Liên; quần thể thông pà cò, dẻ tùng sọc trắng, dẻ tùng Vân Nam, kim giao tại Khu BTTN Pù Luông; quần thể lim xanh, săng lẻ tại VQG Bến En; lát hoa tại Khu BTTN Pù Hu và các loài hạt trần nguyên sinh, như: thông đỏ, đỉnh tùng, dẻ tùng sọc hẹp... tại Khu Bảo tồn loài Nam Động... Ngoài ra, động vật rừng ở đây cũng có tính đa dạng và đặc trưng từ các loài thú lớn, như: bò tót, báo gấm, beo lửa, gấu ngựa... đến các loài linh trưởng và các loài chim. Đặc biệt, theo kết quả nghiên cứu của các nhà khoa học, tại Pù Luông đã phát hiện loài Voọc mông trắng, là loài đặc hữu có số lượng 35 đến 40 cá thể (lớn thứ hai ở Việt Nam sau Khu BTTN Vân Long thuộc Ninh Bình).
Chi cục Kiểm lâm tỉnh tập huấn nâng cao nhận thức cho cán bộ, nhân dân về quản lý đa dạng sinh học, bảo tồn thiên nhiên tại huyện Quan Hóa.
Từ những đặc điểm trên cho thấy, hệ thống RĐD trên địa bàn tỉnh có nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú, có tính đa dạng sinh học (ĐDSH) cao và được coi là chiếc “ô xanh” trong phòng, chống biến đổi khí hậu hiện nay. Đây là tiền đề tạo sự thịnh vượng cho tỉnh cũng như cộng đồng địa phương trong tương lai. Tuy nhiên, hoạt động bảo tồn ĐDSH vẫn còn nhiều việc phải làm. Tình hình an ninh rừng ổn định nhưng chưa vững chắc; khai thác gỗ, săn bắt động vật rừng trái phép trong RĐD vẫn còn xảy ra; giải quyết đất sản xuất, ổn định đời sống cho nhân dân vùng lõi, vùng đệm chưa hiệu quả dẫn đến nguy cơ xâm lấn RĐD còn cao; công tác nghiên cứu khoa học, thực hiện các chương trình, dự án, đề án, đề tài nghiên cứu khoa học về bảo tồn ĐDSH chưa đi vào chuyên sâu; việc nhân rộng các mô hình chăn nuôi, trồng trọt phát triển kinh tế chưa hiệu quả, cơ chế quản lý các khu RĐD còn chồng chéo, bất cập, thiếu tính thống nhất đã ảnh hưởng không nhỏ đến công tác bảo tồn ĐDSH trên địa bàn tỉnh.
Ông Mai Văn Chuyên, Trưởng Phòng BTTN, Chi cục Kiểm lâm tỉnh, cho biết: Với mục tiêu bảo vệ RĐD và ĐDSH, thời gian qua Chi cục Kiểm lâm đã chủ động phối hợp với cấp ủy, chính quyền địa phương, các đơn vị có liên quan triển khai đồng bộ các giải pháp quản lý bảo vệ rừng, gìn giữ và bảo vệ an toàn diện tích RĐD hiện có, đồng thời tăng cường tuyên truyền, tập huấn nâng cao nhận thức cho cộng đồng dân cư về quản lý ĐDSH, BTTN; quản lý bảo vệ rừng và động vật hoang dã quý, hiếm... góp phần gìn giữ các giá trị quý giá tài nguyên rừng của tỉnh.